رشته شنوایی شناسی(ادیولوژی) ، رشته ای نسبتا نوپا در کشور ماست که تاریخچه جهانی آن مربوط به جنگ جهانی دوم و ارزیابی شنوایی سربازان توسط متخصصان این رشته، بر می گردد. امروزه، به دلیل صنعتی شدن جوامع و همچنین توجه روز افزون انسان ها به سلامت و راه های پیشگیری از بیماری ها، این رشته از اهمیت بیش از پیش برخوردار شده است. بنیان این رشته در دانشگاه های علوم پزشکی کشور، به سال 1352 و صرفا در مقطع کاردانی مربوط می گردد، اما با پیشرفت جهانی این رشته و گسترده شدن حیطه های مختلف آن، در حال حاضر تا مقطع دکتری نیز پذیرش دانشجو برای این رشته انجام میگیرد.

ارزیابی دقیق سیستم شنوایی و تعادل و در کنار آن، ارجاعات مناسب به پزشکان متخصص برای درمان و یا اجرای راهکارهای توانبخشی، از وظایف اصلی متخصصان این رشته است.

به طور کلی می توان این رشته را به سه شاخه اصلی تقسیم کرد؛

1. شنوایی شناسی تشخیصی
2. شنوایی شناسی توانبخشی
3. شنوایی شناسی حفاظت و پیشگیری

در این قسمت، به اختصار به توضیح هرکدام از این مباحث می پردازیم.

1. شنوایی شناسی تشخیصی

مهمترین وظیفه افراد متخصص در حیطه شنوایی شناسی، تشخیص کمی و کیفی اختلالات دستگاه شنوایی و تعادل بوده که با استفاده از ارزیابی ها رفتاری و الکتروفیزیولوژیک صورت می گیرد. نکته پراهمیت در این حیطه، دقت بالا در انجام این ارزیابی ها و توانایی برای مرتبط کردن نتابج آزمون های مختلف برای کسب بهترین پاسخ است. از آزمون های مورد انجام برای ارزیابی سیستم شنوایی، می توان به ادیومتری، تیمپانومتری، ارزیابی عملکرد رفلکس اکوستیک، ارزیابی پاسخ های برانگیخته ساقه مغز شنوایی (ABR)، OAE، ASSR، ECochG و ... اشاره کرد که با توجه به نیاز بیمار و درخواست پزشک و میزان همکاری بیمار، تصمیم برای نوع تست، صورت می گیرد. همچنین از آزمون های ENG و VNG، آزمون کالریک، آزمون صندلی چرخان و ... برای ارزیابی سیستم تعادل مرتبط با گوش، بهره می گیریم.

2. شنوایی شناسی توانبخشی

یکی از ارکان علم شنوایی شناسی،ارائه راهکارهای لازم برای بهبود شرایط بیمار در شرایط اختلالات شنوایی و تعادل می باشد که در حیطه توانبخشی قرار می گیرد.

اولین راهکار بعد از تشخیص یک پاتولوژی، ارائه راهکارهای درمانی برای بهبود آن بوده که توسط پزشکان متخصص صورت می گیرد. اما زمانی که نتوان با درمان های دارویی یا جراحی، شاهد نتایج مناسب در بیمار باشیم، دست به اقدامات توانبخشی زده که در حیطه شنوایی، اولین گزینه، استفاده از سمعک می باشد. اگر تجویز سمعک، علمی، درست و مطابق با شرایط بیمار باشد که کاملا از فردی به فرد دیگر متفاوت است، می توان به رضایت نسبتا بالایی در بیمار دست یافت که با راهنمایی و مشاوره درست به بیمار و گاها، تغییر پارامترهای تنظیمی سمعک، می توان حداکثر بهبودی در شنوایی را مشاهده کنیم.

تربیت شنوایی، آموزش مهارتهای ارتباطی ، کمک به سازگاری روانی - اجتماعی افراد کم شنوا و خانواده‌های آنها از دیگر جنبه های این حیطه بوده که باید بدان اشاره کرد. همچنین توانبخشی اختلالات تعادلی پس از تشخیص صحیح، با انجام مانورهای فیزیکی ویژه ای که توسط ادیولوژیست صورت می گیرد، در بهبود شرایط این دسته از بیماران، بسیار کارآمد است.

وزوز گوش، یکی از شکایت های مهم بیمارانی است که به کلینیک های شنوایی شناسی مراجعه می کنند. شاید شما بارها صدای زنگ یا سوت یا باد و ... در گوش خود شنیده باشید که هیچ منبع خارجی ای ندارند. اگر تکرار و تداوم این صدا خیلی زیاد نباشد، احتمالا توجهی به آن نمی کنید. اما در برخی افراد مشاهده می شود که آنقدر آزار توسط این صدا زیاد است که به روال عادی زندگی شان لطمه می رساند. در شرایطی که کلیه آزمایش های لازم در کلینیک های شنوایی شناسی انجام گرفت و پزشکان متخصص در این زمینه، توصیه به اقدامات درمانی خاصی نکردند، اقدامات توانبخشی لازم توسط ادیولوژیست قابل انجام است که توانایی تحمل فرد برای این صدای مزاحم را تا میزان بسیار بالایی، افزایش دهد.

3. شنوایی‌شناسی حفاظت و پیشگیری

این شاخه از شنوایی‌شناسی بیشتر بر جلوگیری از آسیبهای شنوایی و پیشگیری از معلولیت متمرکز است. از مهمترین اقدامات برای رسیدن به این منظور، انجام غربالگری شنوایی است که در سطوح مختلف انجام می گردد؛ غربالگری شنوایی نوزادان هنگام تولد، غربالگری شنوایی کودکان در هنگام ورود به مدرسه، غربالگری در مراکز صنعتی، کارخانجات،مراکز نظامی و ..

از اصلی ترین وظایف مراکز طب کار، این بخش بوده، که علاوه بر کسب میزان شنوایی در شروع کار یک فرد، باید ارزیابی های دوره ای  شنوایی برای آن فرد انجام گرفته که در صورتیکه احتمال آسیب به شنوایی آن وجود داشته باشد، بلافاصله اقدامات لازم برای تغییر شرایط کاری او صورت گیرد.

از دیگر اقدامات در زیر مجموعه این بخش می‌توان به مشاوره و اجرای پروژه‌های اندازه‌گیری صدا به منظور بررسی میزان آلودگی صوتی و تعیین نقاط مجاز و غیر مجاز و همچنین اجرای برنامه‌های حفاظت شنوایی و ارائه راه کارهایی در جهت کنترل و کاهش صدا اشاره کرد.

همچنین ساخت قالب های ضد صوت متناسب با گوش هر فرد به منظور کاهش اصوات آسیب رسان، از دیگر راهکارهای حفاظت از شنوایی است که می توان برای کاهش سرعت آسیب به شنوایی کارگران و کارمندان در محیط های پر سر و صدا، بهره برد.

                                                             گردآوری و تنظیم : حورا باقری "ادیولوژیست"